Kijk onder het teamoppervlak

De onderstroom observeren langs 4 thema’s. Zet je duikbril maar op

Je voelt soms haarfijn dat er dingen spelen in de onderstroom, maar wat is het precies? Hoe leg je er de vinger op? Het aanvoelen is soms makkelijker dan de onderstroom observeren. Deze checklist geeft je een viertal thema’s om op te letten bij het onder water kijken. Het zijn onderwerpen die jou informatie geven over de groepsdynamiek. Besef wel dat wie voor het eerst een duikbril opzet en onder water gluurt soms kan schrikken. Al die kleuren, diepten en monsters!

In dit artikel

Onderstroom observeren is onder water kijken

Het groepsleven zou je kunnen zien als een ijsberg. Alles wat bewust wordt gemaakt, dus ‘boven water’ komt, is onderdeel van de inhoud. Het onzichtbare is deel van het relatiedomein. Niet alles in de dynamiek van de groep valt zichtbaar te maken omdat sommige inhouden, procedures en processen onbewust zijn. Je weet niet altijd welke opvattingen je heimelijk koestert. Welke kennis je bezit. Een buitenstaander kan dat soms wel zichtbaar maken.

Wat is zichtbaar, wat onzichtbaar?

Het relatieniveau is inderdaad het meest onzichtbaar, maar een deel is ook zichtbaar. Bijvoorbeeld twee teamleden die elkaar openlijk erg leuk vinden. Of iemand die steeds verveeld uit het raam kijkt. De inhoud is meestal goed zichtbaar, maar ook niet altijd. Er is altijd inhoud die verborgen blijft. Er wordt bijvoorbeeld informatie achtergehouden of verzwegen. Zoals informatie die politiek gezien beter niet openbaar kan zijn. Ook procedures kunnen onzichtbaar zijn. Bijvoorbeeld: afspraken die nog wel werken maar ‘vergeten’ zijn. Of structuren, gewoonten en rituelen die nageleefd worden maar die niemand meer ‘ziet’. Bijvoorbeeld: de gasten worden altijd opgehaald door de secretaresse. Je hebt het er niet over, het is gewoon zo.

Hier zijn vier thema’s of categorieën om op te letten als je de onderstroom wilt waarnemen.

Thema: Communicatie

  • Hoe zit men erbij (letterlijk en figuurlijk)?
  • Wat wordt er wel en wat juist niet gezegd?
  • De verdeling van spreektijd, en het tempo
  • Intonatie: stellend, vragend, eisend?
  • Hoeveel wordt er op elkaar gereageerd?
  • Wie kijkt naar wie?

Thema: Spanning

  • Te veel spanning maakt het onveilig
  • Te weinig spanning maakt het saai
  • Wat doen ze om spanning te reduceren? grappen?
  • Wat doen ze om spanning op te voeren? uitdagen?
  • Wanneer zie je energie opvlammen?
  • Hoe gaan ze om met conflicten en tegenstellingen?

Thema: Besluitvorming

  • Bij gebrek aan beter neemt men het eerste voorstel klakkeloos aan
  • Een kliek of coalitie neemt het besluit
  • Wordt er veel druk uitgeoefend?
  • Consensus: tegenstanders leggen zich erbij neer (onverschillig?)
  • (schijnbare) unanimiteit: en de tegenstanders zwijgen
  • Geen besluit: steeds nieuwe bezwaren

Thema: Initiatieven

  • Wie doet de voorstellen? welke patronen ontstaan daarin?
  • Worden voorstellen en ideeën opgepakt?
  • Zit er creativiteit in de groep?
  • Hoe spreken ze over mogelijke bezwaren?
  • Helpen ze elkaar, is er synergie?
  • Doet ieder z’n deel of trekt één de kar?

Er is, kortom, heel veel te zien, zowel boven, als onder ‘water’. Alle drie de niveaus van samenwerking zijn even belangrijk, hoewel aan dat wat concreet en zichtbaar is, vaak het meeste aandacht wordt gegeven. Met ‘onder water kijken’ til je de samenwerking naar een hoger niveau.

Aanverwante artikelen

De teamcoach als reflective practitioner

20 Modellen om naar teamrollen te kijken

15 Tips voor begeleiders van spelsimulaties

Samenwerken? Aandacht voor Boven én Onder tafel!

Dertig afweermechanismen in teams

Geef een reactie

Eén reactie

  1. Dag Martijn,

    Het is al weer een tijdje geleden dat je mooie verhalen voor Twistit publiceerde.
    Inmiddels en (nog steeds gebruik ik met heel veel plezier jouw boeken bij tweedaagsen over teamontwikkeling. Het blijft prachtig materiaal. In de loop van de tijden ben je als team specialist een bekende in ons vakgebied.

    En daar heb ik een vraag over. Voor TVOO zijn we steeds op zoek naar mensen die al langer in het vak zitten en ons wat kunnen vertellen over hun gedachtegoed dat ze ooit gestart zijn en hoe relevant dat nu nog is.

    Zou je daar voor ons (deadline is in 2024) een artikel voor willen schrijven?
    Laat het me weten dan stuur ik je nog wat meer informatie.

    Hartelijke groet, Ria van Dinteren

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Welk account wil je maken?

Minimaal 8 tekens, 1 hoofdletter, 1 cijfer en 1 leesteken. Gebruik geen wachtwoord dat je elders ook gebruikt.

Aanmelden Ask me Anything

Zit je met een casus? Een lastige klus? Iets met je team of je rol als teamcoach of teamleider? Kom naar een online AmeA sessie, je mag alles vragen. Meld je aan! Het is van 10.00 tot 11.30. Kom wel op tijd, eerder weggaan kan.

Boek aanbevelen

Bestand delen

Je kunt een pdf-bestand delen op onze site. Een artikel, of iets anders moois. Stuur het ons en wij plaatsen het onder jouw naam op onze Download & Delen pagina.

Werkvorm posten

De instructie
Helder en in hele zinnen. Geen telegramstijl. Gebruik stappen of nummers. Of tussenkopjes in vet. Geef eventueel variaties of tips aan het eind. Doe géén copy-paste van een andere site of ander document!!

Account aanpassen

Minimaal 8 tekens, hoofdletter, cijfer en speciaal teken. Gebruik geen ww dat je elders gebruikt. 

Minimaal 8 tekens, 1 hoofdletter, 1 cijfer en 1 leesteken. Gebruik geen wachtwoord dat je elders ook gebruikt.

Minimaal 8 tekens, 1 hoofdletter, 1 cijfer en 1 leesteken. Gebruik geen wachtwoord dat je elders ook gebruikt.

Let op – als je geen bevestiging hebt ontvangen is het maken van je account niet gelukt. Je kunt dan niet inloggen.

Profiel maken of aanpassen

Leuk als je zichtbaar wilt zijn op de site. Ook klanten kunnen je profiel zien, maar alleen mensen die zijn ingelogd hebben zicht op je contactgegevens. 

  • JPG/JPEG/PNG
  • Zo vierkant mogelijk
  • Vooral je gezicht
  • Max 500kb

Review maken

Onze studenten – misschien jij ook – hebben veel aan de reviews op onze site. Help jij toekomstige studenten met jouw review? Het mag eventueel anoniem of onder pseudoniem. Veel dank!

complete opleiding voor teamcoaches
Meer informatie +

Kom kennismaken met ons!

Je wilt wellicht met ons samenwerken of je bij ons laten opleiden, maar nog even ‘gevoel’ krijgen bij wie wij zijn? Of je hebt gewoon een aantal vragen die je liever persoonlijk bespreekt?

Laten we (video)bellen!

We ontmoeten elkaar via telefoon, Teams of Zoom. Geheel vrijblijvend uiteraard. In principe neemt Martijn Vroemen contact met je op, maar je kunt ook kiezen voor andere Teamchangers.

Handleiding Zoom + mini-werkvormen

Stel je vraag!